MICHA KAT – LEES MEE MET VLUCHTELING MICHA KAT (7): IVAN TURGENEV | VADERS EN ZONEN

Mijn vader volgt mijn werk niet. In het begin van mijn journalistieke ‘carrière,’ toen ik nog opereerde binnen de MSM, knipte hij alle artikelen, die ik publiceerde –met name in NRC Handelsblad – wel heel braaf uit, maar hij las ze niet. Ook mijn boeken heeft hij nimmer gelezen. Ik durf te stellen, dat hij mijn websites nooit heeft bekeken. Over mijn rechtszaken en mijn strijd tegen de ‘PP elite’ wordt niet gesproken. Mijn ouders zijn van de generatie, die het gezag niet ter discussie stelt. De reflex is, dat als je in de problemen komt met ‘de autoriteiten’ je dat per definitie aan jezelf te wijten hebt. Mijn vader was zijn hele werkzame leven docent Grieks en Latijn en heeft honderden Nederlanders kennis laten maken met de klassieke oudheid. Dat deed hij met een overgave en passie, die je thans niet meer tegenkomt. Elke avond na het eten ging hij ‘naar boven’ om zijn lessen van de volgende dag voor te bereiden. Ik zie nog zijn leraren agenda’s voor me met de namen van alle kinderen en daarachter de cijfers: de onvoldoendes in rood, de voldoendes in blauw. We spraken thuis vaak over politiek, maar er werd niet echt gediscussieerd. Aan de ultieme morele juistheid van links en het intrinsieke kwaad van rechts (van de VVD via de ‘Centrumdemocraten’ van destijds naar de NSDAP in Duitsland) kon geen moment worden getwijfeld.
In de roman Vaders en Zonen van Ivan Turgenev uit 1862 (het boek geldt als de eerste moderne roman in de Russische litteratuur) bezoekt Arkady Kirsanov, die juist is afgestudeerd aan de universiteit van Sint Petersburg zijn vader op diens landgoed in de provincie. Hij neemt een vriend mee, Bazarov, die de centrale figuur vormt van het boek. Bazarov is een fanatieke ‘nihilist’, een stroming, die vindt, dat in feite niets in het leven de moeite waard is. Alles is corrupt, verdorven, besmet en slechts eenzame wandelingen in de natuur bieden Bazarov enige levensvreugde. Zoon Arkady is uiteraard verregaand beïnvloed door de denkbeelden van Bazarov en zijn vader vindt het moeilijk contact te krijgen met zijn zoon. Niet dat vader Nikolai enorm ouderwets is of conservatief: hij leeft zelfs in een concubinaat met een dienstmeid bij wie hij ook een kind heeft. Maar de werelden van de klassieke aristocraat Nikolai, die een landgoed moet runnen en Bazarov zijn totaal incompatible. Zoon Arkady wordt heen en weer geslingerd tussen het klassieke, ‘oude’ Rusland van zijn vader en de woeste revolutionaire denkbeelden van een avantgardistische intellectuele elite in de steden, die uiteindelijk ruim vijftig jaar na het uitkomen van het boek mede zou leiden tot de Russische revolutie.
De werelden en de denkbeelden van mijn vader staan ook mijlen ver af van die van mij. Het komt er in de kern op neer, dat hij denkt, dat de overheid en instituties, zoals de politie, het onderwijssysteem en de rechterlijke macht, tot doel hebben het leven voor de mensen beter te maken. Vroeger was dat in veel gevallen ook daadwerkelijk zo. Tot na mijn studententijd geloofde ik ook nog in de instituties, dat is waar, maar de wereld is in de tussentijd natuurlijk behoorlijk veranderd in de zin, dat de fundamentele en zelfs satanische verdorvenheid van het politieke bestel wereldwijd nu voor iedereen zichtbaar en herkenbaar is of zou moeten zijn. Maar natuurlijk niet voor mijn vader op zijn oude dag.
In het boek van Turgenev vinden geen felle ideologische confrontaties plaats tussen de generaties. De confrontaties, die wel plaats vinden gaan over vrouwen. Zo vecht de nihilist Bazarov een duel uit met de broer van Nikolai, die wordt afgeschilderd als de ultieme klassieke aristocraat, over de dienstmeid. Uiteraard spelen de contraire wereldvisies hier op de achtergrond wel een grote rol. Met mijn vader heb ik gelukkig ook geen felle ideologische confrontaties, laat staan, dat er duels worden uitgevochten. De gesprekken gaan vooral over zijn gezondheid, over vroeger en over mensen uit het verleden van ons gezin. In de periode, waarin ik de mainstream verliet en van ‘gevestigd journalist’ tot ‘complotdenker’ werd, heb ik bijna tien jaar lang geen contact gehad met mijn ouders. Nu gaat het al weer een jaar of vijf prima. Op onze manier. Ik heb daar keihard voor gevochten en ben er enorm blij mee.
In het boek is het de nieuwe generatie, de studenten Arkady en Bazarov, die afstand neemt van de oude wereld en de bestaande zekerheden. In relatie tot mijn vader is dat bij mij in feite ook het geval. Maar bij mij en mijn zoon is het weer precies andersom: hij studeert thans politieke wetenschappen in Parijs en Berlijn aan een elite universiteit en hoopt op een baan bij de EU, waarin hij blijkbaar (nog) het heilige geloof heeft, dat die er is om het leven voor de mensen beter te maken. Dat is een fascinerend gegeven: ik zit als ‘complotdenker’ blijkbaar ‘ingeklemd’ tussen twee generaties van ‘mainstreamers’. Natuurlijk hoop ik, dat er een moment komt, waarop ook mijn zoon zal zien, dat de ‘instituties’ de wereld linea recta naar de afgrond voeren, maar ik kan en wil daar niets actiefs in ondernemen.
Aan het einde van het boek voegt Arkady zich bij zijn vader en accepteert de normen en waarden van het oude Rusland. Hij neemt zelfs het management van het landgoed over. Bazarov gaat zijn vader assisteren als plattelands arts, maar sterft aan de gevolgen van een bloedvergiftiging, die hij opliep bij de behandeling van een patiënt. Het ligt voor de hand op basis hiervan te concluderen, dat Turgenev het ‘oude’ traditionele Rusland laat winnen van ‘nieuwlichters’ maar dat is te kort door de bocht. Ook de generatie van de vaders ziet immers in, dat Rusland moet vernieuwen en moderniseren (de ‘liberalisten’), maar heeft ideologisch niets met de destructieve nihilisten. De liberalisten en de nihilisten willen dus hetzelfde bereiken, maar via een diametraal andere weg. Wellicht ligt hier een antwoord op de vraag, hoe het kan, dat ik zowel met mijn vader als met mijn zoon zo’n goede band heb: dat we deep down allemaal hetzelfde willen, een betere wereld en geluk voor alle mensen. Amen!

MICHA KAT – LEES MEE MET VLUCHTELING MICHA KAT (6): FJODOR DOSTOJEWSKI | DE IDIOOT
MICHA KAT – LEES MEE MET VLUCHTELING MICHA KAT (8): LEV TOLSTOJ | ANNA KARENINA